Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) là gì?

Trong thế giới kinh tế ngày nay, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) là một trong những tổ chức quan trọng nhất. Với nhiệm vụ đảm bảo các quy tắc thương mại công bằng và bảo vệ quyền lợi của các thành viên, WTO đã đóng góp rất nhiều vào sự phát triển kinh tế toàn cầu. Thế nhưng, sự tồn tại và hoạt động của WTO cũng gặp phải không ít tranh cãi và thách thức. Hãy cùng CryptoViet tìm hiểu thêm về Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) là gì? và vai trò của nó trong thế giới kinh tế hiện đại.

WTO là gì?

Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) là một tổ chức quốc tế được thành lập vào năm 1995 với nhiệm vụ quản lý các quy định và thỏa thuận về thương mại giữa các quốc gia trên toàn thế giới. WTO có trụ sở tại Geneva, Thụy Sĩ và hiện có 164 quốc gia thành viên.

Nhiệm vụ chính của WTO là đảm bảo tự do thương mại và xây dựng một hệ thống thương mại quốc tế bền vững, giúp các quốc gia tham gia vào thị trường thế giới với các quy định chung và các thỏa thuận về mặt thương mại. WTO đàm phán các thỏa thuận thương mại quốc tế, giám sát thực thi các quy định và giải quyết các tranh chấp thương mại giữa các quốc gia thành viên. Tổ chức này cũng tập trung vào phát triển và hỗ trợ các nước đang phát triển, đặc biệt là các nước đang nghèo và nhỏ, để họ có thể tham gia vào thị trường quốc tế một cách công bằng và có lợi.

Việt Nam đã gia nhập WTO vào ngày 7-11-2006 và trở thành thành viên chính thức của tổ chức này vào ngày 11-1-2007. Việc gia nhập WTO đã mở ra cơ hội lớn cho hàng hóa và dịch vụ của Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế rộng lớn hơn, bao gồm 164 quốc gia thành viên và chiếm khoảng 97% GDP toàn cầu. Gia nhập WTO cũng đòi hỏi Việt Nam phải đáp ứng các quy định và thỏa thuận về thương mại của tổ chức này, từ đó tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp và nhà sản xuất Việt Nam tham gia vào thị trường quốc tế.

Vai trò chính của WTO

Các vai trò chính của WTO bao gồm:

• Hỗ trợ và giám sát việc thực hiện các Hiệp định WTO.
• Thúc đẩy tự do hoá thương mại và là diễn đàn cho các cuộc đàm phán thương mại.
• Giải quyết tranh chấp thương mại giữa các nước thành viên.
• Rà soát chính sách thương mại của các nước thành viên.

Cơ cấu tổ chức của WTO

WTO là một tổ chức liên chính phủ có trụ sở tại Geneva, Thụy Sĩ. Hội nghị Bộ trưởng là cơ quan cao nhất của WTO, bao gồm đại diện của tất cả các nước thành viên, họp ít nhất một lần trong 2 năm. Các cơ quan thường trực được thành lập để điều hành các hoạt động chung của WTO và bao gồm:

• Đại Hội đồng: Cơ quan thường trực cao nhất của WTO, bao gồm đại diện của tất cả các nước thành viên. Đại Hội đồng thực hiện chức năng của Hội nghị Bộ trưởng giữa các kỳ Hội nghị và thực hiện một số nhiệm vụ khác được đề cập trong các Hiệp định.
• Cơ quan Giải quyết Tranh chấp: Là cơ quan được thành lập để giải quyết các vụ tranh chấp thương mại giữa các nước thành viên. Cơ quan này có thể có chủ tịch và các thủ tục làm việc riêng.
• Cơ quan Rà soát Chính sách Thương mại: Là cơ quan được thành lập để rà soát chương trình thương mại của các nước thành viên. Cơ quan này có thể có chủ tịch và các thủ tục làm việc riêng.
• Hội đồng Thương mại Hàng hoá
• Hội đồng Thương mại Dịch vụ
• Hội đồng về các vấn đề Sở hữu Trí tuệ liên quan đến Thương mại

Dưới các Hội đồng nói trên là một loạt các uỷ ban và cơ quan giúp việc khác giám sát các vấn đề chuyên môn và là nơi thảo luận về các vấn đề nảy sinh khi thực hiện các Hiệp định của WTO.

Cơ chế ra quyết định của WTO

Hầu hết các quyết định của WTO đều được đưa ra theo nguyên tắc đồng thuận. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, WTO sử dụng phương thức biểu quyết. Trong trường hợp này, mỗi nước có một phiếu, trừ Liên minh châu Âu có số phiếu bằng số thành viên của Liên minh.

Để giải thích một hiệp định, cần được đa số 3/4 các nước thành viên WTO thông qua;
Để miễn trừ một nghĩa vụ của một nước thành viên, cần có được đa số 3/4 tại Hội nghị Bộ trưởng;
Để sửa đổi nội dung các điều khoản của một hiệp định, cần phải được tất cả hoặc 2/3 số nước thành viên chấp nhận, tùy thuộc vào tính chất của các điều khoản đó (những sửa đổi chỉ áp dụng cho các nước thành viên đã chấp nhận);
Để kết nạp thành viên mới, cần phải được Hội nghị Bộ trưởng hoặc Đại Hội đồng thông qua với đa số 2/3.

Nguyên tắc đồng thuận là phương thức ra quyết định trong đó không có ý kiến phản đối nào được nêu ra tại thời điểm thông qua quyết định đó.

Phương thức đồng thuận khác với phương thức biểu quyết. Trong phương thức biểu quyết, các đại biểu phải thể hiện rõ lập trường của mình (bằng cách giơ tay, bỏ phiếu, ấn nút), trong đó số phiếu thuận đạt một tỷ lệ nhất định thì quyết định mới được thông qua. Trường hợp đạt được 100% số phiếu thuận gọi là đồng thuận.

Ban Thư ký WTO

Ban Thư ký WTO là cơ quan điều hành và quản lý chính của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Ban Thư ký được thành lập để thực hiện nhiệm vụ quản lý các hoạt động của WTO và được chịu trách nhiệm trước Hội nghị Bộ trưởng của WTO.

Vai trò chính của Ban Thư ký là hỗ trợ và cung cấp các dịch vụ liên quan đến thương mại cho các nước thành viên của WTO. Nó cũng đảm nhiệm các nhiệm vụ khác như quản lý các hội nghị, tạo điều kiện cho các đàm phán và giải quyết tranh chấp thương mại giữa các nước thành viên.

Chủ tịch Ban Thư ký là người đứng đầu cơ quan này và được bầu bởi Hội nghị Bộ trưởng. Hiện tại, Ngozi Okonjo-Iweala là Chủ tịch Ban Thư ký WTO, trở thành người phụ nữ và người châu Phi đầu tiên giữ vị trí này.

Phân loại thành viên WTO

Các thành viên của WTO được phân thành 4 nhóm chính:

• Nhóm Kém phát triển: Theo tiêu chuẩn phân loại của Liên hợp quốc, hiện có khoảng 50 thành viên của WTO thuộc nhóm này.
• Nhóm Có nền kinh tế chuyển đổi: Bao gồm các nước Trung và Đông Âu trước đây có nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, hiện đã chuyển sang cơ chế thị trường.
• Nhóm Đang phát triển: Đây là nhóm nước đông đảo nhất trong số các thành viên của WTO, tuy nhiên không có một định nghĩa thống nhất về việc nước nào được coi là đang phát triển, chủ yếu là do mỗi nước tự nhận. Vì vậy, ngay cả Singapore cũng tự nhận là thuộc nhóm này.
• Nhóm Phát triển: Bao gồm các thành viên còn lại ngoài 3 nhóm trên, hầu hết là các nước thành viên của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD).

Gia nhập WTO

Lợi ích khi gia nhập WTO

Gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đem lại cho các quốc gia nhiều lợi ích, bao gồm:

• Tăng cường xuất khẩu: Qua WTO, các quốc gia có thể truy cập vào các thị trường quốc tế với các quy định cụ thể, giúp tăng cường xuất khẩu và mở rộng thị trường cho các sản phẩm xuất khẩu của mình.
• Giảm thuế quan: WTO yêu cầu các nước thành viên giảm hoặc loại bỏ thuế quan trên hàng hóa và dịch vụ của nhau, giúp tăng cường mối quan hệ thương mại giữa các nước.
• Thúc đẩy đầu tư nước ngoài: WTO cũng bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư nước ngoài, giúp tăng cường việc đầu tư và phát triển kinh tế của các quốc gia.
• Tăng cường phát triển kinh tế: Gia nhập WTO giúp các quốc gia nâng cao năng suất lao động, tăng cường sức cạnh tranh và tạo ra những cơ hội mới cho các doanh nghiệp trong nước.
• Đảm bảo quyền sở hữu trí tuệ: WTO đảm bảo quyền sở hữu trí tuệ và bảo vệ các quyền liên quan đến sáng chế, thương hiệu và bản quyền, giúp các doanh nghiệp bảo vệ được tài sản trí tuệ của mình.

Việc gia nhập WTO cũng đòi hỏi các quốc gia phải tuân thủ các quy định, điều kiện và tiêu chuẩn được đặt ra bởi tổ chức này, đồng thời cũng có thể đối mặt với những thách thức và cạnh tranh mạnh mẽ từ các quốc gia khác.

Làm thế nào để gia nhập WTO

Để gia nhập WTO, các quốc gia phải trải qua quá trình đàm phán và thỏa thuận với tổ chức. Dưới đây là quy trình chung để gia nhập WTO:

• Yêu cầu gia nhập: Quốc gia quan tâm đến việc gia nhập WTO phải gửi đơn xin gia nhập cùng các thông tin về nền kinh tế, chính sách kinh tế và thương mại của họ đến Ban Thư ký WTO.
• Tổ chức các cuộc đàm phán: Sau khi đơn xin gia nhập được chấp thuận, quốc gia đó sẽ tham gia vào các cuộc đàm phán song phương với mỗi nước thành viên WTO. Đây là quá trình đàm phán để thảo luận về các cam kết về thương mại và các điều khoản liên quan khác.
• Hoàn thành cam kết: Sau khi các cuộc đàm phán được hoàn thành, quốc gia đó phải hoàn thành các cam kết về thương mại và các điều khoản khác đã thảo luận.
• Được thông qua: Các cam kết của quốc gia đó sau đó sẽ được xem xét và thông qua bởi Hội đồng WTO. Nếu được chấp thuận, quốc gia đó sẽ trở thành thành viên WTO.

Quá trình này có thể kéo dài từ vài năm đến nhiều thập kỷ tùy thuộc vào độ phức tạp và sự chậm chạp của các cuộc đàm phán.

Việt Nam và WTO

Việt Nam gia nhập WTO như thế nào?

Vào đầu năm 1995, Việt Nam đệ đơn gia nhập WTO và trở thành quan sát viên của tổ chức này. Các bộ ngành, với Bộ Thương mại làm đầu mối, đã chuẩn bị bản báo cáo về chế độ kinh tế và ngoại thương của Việt Nam. Bản báo cáo được gửi đến Ban Thư ký WTO vào tháng 8/1996 và sau đó các nước thành viên WTO đã gửi câu hỏi để làm rõ thêm về các điểm trong bản báo cáo. Ban công tác về việc Việt Nam gia nhập WTO đã bắt đầu phiên họp đầu tiên vào tháng 7/1998 và đã tổ chức 10 phiên họp cho đến tháng 12/2005. Trong quá trình này, chúng ta đã tiến hành cuộc hội thảo để phổ biến về việc gia nhập WTO, tập huấn cho cán bộ và gửi nhân viên đi đào tạo và thực tập tại nước ngoài.

Tính đến tháng 1/2006, Việt Nam đã hoàn tất đàm phán song phương với hầu hết các đối tác, bao gồm Argentina, Brazil, Bulgaria, Canada, Chile, Trung Quốc, Đài Loan, Colombia, Cuba, Liên minh châu Âu, El Salvador, Iceland, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Na Uy, Paraguay, Singapore, Thụy Sỹ, Thổ Nhĩ Kỳ và Uruguay. Chỉ còn lại 6 đối tác chưa hoàn tất đàm phán bao gồm Hoa Kỳ, Mexico, Australia, New Zealand, Dominican Republic và Honduras.

Những khó khăn khi gia nhập WTO?

Trong quá trình đàm phán gia nhập WTO, Việt Nam đã gặp phải một số khó khăn như sau:

Thứ nhất, khác với đàm phán hiệp định thương mại đa phương, đàm phán gia nhập WTO chỉ là đàm phán một chiều. Chúng ta phải mở cửa thị trường cho các nước thành viên hiện nay của WTO, do đó các nước này có thể đưa ra những yêu cầu rất cao, nhiều khi không hiện thực. Tuy nhiên, khi trở thành thành viên WTO, chúng ta sẽ được hưởng những ưu đãi mà các nước đó đã cam kết trong WTO. Tuy nhiên, những ưu đãi này có thể không đáp ứng được yêu cầu của họ đối với chúng ta.

Thứ hai, chúng ta còn thiếu thông tin cập nhật về diễn biến của WTO. Các cuộc đàm phán của WTO diễn ra quanh năm, ngoài ra còn nhiều sự kiện, vận động khác tại các nơi trên thế giới ảnh hưởng tới chính sách của WTO, nhưng do thiếu người và thiếu kinh phí, chúng ta chưa thể nắm bắt hết được.

Thứ ba, sự hưởng ứng của doanh nghiệp chưa nhiệt tình. Bản thân doanh nghiệp cũng thiếu thông tin về WTO và tiến trình đàm phán gia nhập tổ chức này nên chưa nắm rõ những tác động thuận lợi và khó khăn mà tiến trình này có thể đem lại. Do đó, doanh nghiệp không tích cực tham gia đóng góp ý kiến cho các cơ quan Nhà nước về chính sách chuẩn bị cho việc gia nhập WTO. Ngoài ra, vẫn còn tâm lý trông chờ vào sự bảo hộ của Nhà nước mà không quan tâm đến nâng cao năng lực cạnh tranh của chính mình.

Tại sao Hiệp định Thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ là một bước quan trọng để tiến tới gia nhập WTO?

Hiệp định Thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ là một hiệp định thương mại song phương quan trọng giữa Việt Nam và nền kinh tế lớn nhất thế giới là Hoa Kỳ. Việc ký kết hiệp định này cho thấy Việt Nam có thể chấp nhận các quy định và tiêu chuẩn kinh tế quốc tế, đồng thời gia tăng khả năng tham gia thị trường toàn cầu. Bên cạnh đó, Hiệp định được soạn thảo dựa trên những quy tắc và điều khoản của WTO, đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị cho quá trình gia nhập tổ chức này.

Mặc dù Hiệp định Thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ đã kết thúc đàm phán trong năm 2006, thế nhưng, Việt Nam vẫn cần đàm phán với nhiều đối tác quan trọng khác như EU, Nhật, Thuỵ Sỹ, Hàn Quốc, Australia,…để trở thành thành viên của WTO. Mặc dù vậy, tiến trình đàm phán với Hoa Kỳ đã góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho Việt Nam tiến tới gia nhập WTO.

Lời kết

Trong bối cảnh thế giới ngày càng phát triển và hội nhập, WTO đóng vai trò rất quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế toàn cầu và giải quyết tranh chấp thương mại giữa các quốc gia thành viên. WTO không chỉ là một tổ chức đàm phán thương mại, mà còn là một diễn đàn đối thoại, trao đổi và hợp tác quốc tế quan trọng.

Việc gia nhập WTO là một bước quan trọng để các quốc gia có thể tham gia vào một thị trường toàn cầu và nhận được nhiều lợi ích kinh tế, xã hội. Quá trình gia nhập WTO không hề dễ dàng và cần phải đàm phán, cam kết và thực hiện các quy định, tiêu chuẩn của tổ chức này.

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu hơn về tổ chức WTO, tầm quan trọng của nó và quá trình gia nhập WTO của một số quốc gia trên thế giới.

Chia sẻ

CryptoViet tổng hợp