Trong khoảng thời gian ngắn khoảng một thập kỷ, Bitcoin đã có tác động to lớn trên thế giới tài chính và công nghệ tiền điện tử. Ngoài ra còn ảnh hưởng đến một số lĩnh vực trong nền kinh tế toàn cầu. Ngày 31 tháng 10 đánh dấu kỷ niệm 10 năm phát hành White Paper Bitcoin chính thức mô tả cách thức mà giao thức này hoạt động.
Về White Paper của Bitcoin
Vào tháng 11 năm 2008, Bitcoin – một hệ thống tiền mặt điện tử ngang hàng (Peer-to-peer) được đưa vào danh sách các mã thông báo mã hóa. Hệ thống này được sáng lập bởi một cá nhân hoặc một nhóm người ẩn danh, sử dụng tên gọi Satoshi Nakamoto.
Bằng cách sử dụng các bằng chứng mật mã thay vì dựa vào niềm tin vào các cơ quan trung ương như ngân hàng và các tổ chức tài chính, White Paper đề xuất một hệ thống thanh toán điện tử để làm cho các giao dịch thuận tiện hơn, cho phép hai bên giao dịch trực tiếp với nhau mà không cần một bên thứ ba đáng tin cậy.
Giao thức Bitcoin được xây dựng trên các nền tảng điện tử trước đó, các nền tảng này đã khám phá ra các mạng lưới phân cấp và ngang hàng sử dụng mật mã. Những tác động của các nền tảng này đã dẫn đến sự phát triển của giao thức Bitcoin, và chúng được đề cập trong danh sách liên quan đến White Paper Bitcoin.
Ảnh hưởng của Bitcoin
Các công trình của Wei Dai về “B-money”, Tiến sĩ Adam Back về “Hashcash”, và Tiến sĩ Ralph Merkle về băm mật mã đã được công nhận là có tầm ảnh hưởng quan trọng đến việc xây dựng giao thức Bitcoin.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng 3 cá nhân này chỉ là một phần nhỏ trong cơ chế rộng lớn của công việc về mật mã, tính toán và các giao thức đồng thuận, ảnh hưởng đến cách thức hoạt động của Bitcoin. Nhiều công trình và nhà nghiên cứu khác đã đóng góp vào việc xây dựng và phát triển giao thức này, và Bitcoin được coi là sản phẩm của sự phát triển tiến bộ trong lĩnh vực mật mã và công nghệ tiền điện tử.
Dấu thời gian (TimeStamp)
Dấu thời gian (TimeStamp) rất quan trọng vì nó cung cấp bằng chứng rằng dữ liệu tồn tại trước khi mã băm (hash) được tạo ra. Dấu thời gian của mỗi khối bao gồm dấu thời gian của khối trước đó trong mã băm để tạo thành một chuỗi khối thời gian tuyến tính.
Arvind Narayanan, giáo sư về khoa học máy tính tại Đại học Princeton, và Jeremy Clark đã viết một bản tóm tắt sâu sắc về các công trình khác nhau có ảnh hưởng đến White Paper Bitcoin của Satoshi.
Đầu tiên và quan trọng nhất, Bitcoin chủ yếu hoạt động như một sổ cái điện tử với các giao dịch được ghi lại theo thứ tự thời gian trong các khối bằng cách sử dụng dấu thời gian kỹ thuật số.
Bản phác thảo của Stuart Haber và Scott Stornetta về dấu thời gian kỹ thuật số, “Làm thế nào để đóng dấu thời gian một tài liệu kỹ thuật số”, được xuất bản vào năm 1991 và có liên quan trực tiếp đến White Paper chính thức của Bitcoin.
Công trình của Haber, Stornetta và Dave Bayer “Cải thiện hiệu quả và độ tin cậy của dấu thời gian kỹ thuật số” được xuất bản 2 năm sau đó và cũng được Satoshi liệt kê dưới dạng liên quan. Mục đích chủ yếu là tập trung vào việc tạo ra các con dấu thời gian cho các tài liệu điện tử sử dụng các mật mã băm (cryptographic hash).
Satoshi đã sử dụng cấu trúc dữ liệu từ phần công việc ban đầu của Haber và Stornetta để phần máy chủ của Bitcoin lấy giá trị băm một khối giao dịch và đánh dấu thời gian trước khi phát vào mạng lưới.
B-money
Giao thức B-money của Wei Dai được đề xuất nhằm cung cấp một hệ thống thanh toán điện tử cho phép các cá nhân thực hiện giao dịch và các hợp đồng mà không bị theo dõi.
Trong giao thức ban đầu của B-money, các thành viên tham gia hệ thống duy trì một cơ sở dữ liệu số dư tài khoản để theo dõi quyền sở hữu tiền. Các giao dịch được khởi tạo và hoàn thành thông qua việc phát đi một tin nhắn thông báo rộng rãi tới tất cả thành viên trong hệ thống. Tin nhắn này sẽ cập nhật số dư tài khoản tương ứng với giao dịch cụ thể.
Giao thức thứ hai của B-money đề xuất một tập con nhỏ hơn của các thành viên trong hệ thống đảm nhận việc cập nhật số dư tài khoản. Trong dạng đơn giản nhất, việc phát hành các giao dịch và cập nhật số dư tài khoản của người dùng có thể được coi là mẫu hình của các nút trong giao thức Bitcoin. Điều này giúp cho blockchain được duy trì và phát triển liên tục.
Hashcash
Hashcash đã có tác động rất lớn đến giao thức Bitcoin thông qua việc hình thành cơ sở thuật toán Proof of Work (PoW) của tiền điện tử.
Tiến sĩ Adam Back, một nhà mật mã nổi tiếng hiện đang sống tại Malta, đã phát minh Hashcash vào năm 1997. Thuật toán PoW ban đầu được sử dụng chủ yếu như một công cụ ngăn chặn các cuộc tấn công spam và từ chối dịch vụ (denial-of-service).
Thuật toán yêu cầu một lượng công việc phải được thực hiện trước khi một con dấu băm được tạo ra và bằng chứng sau đó có thể được xác minh nhanh chóng bởi người nhận thông tin.
Đơn giản một chút, người gửi cần phải hoàn thành một lượng công việc tính toán nhất định trước khi gửi bất kỳ loại thông báo nào qua mạng. Khi áp dụng để ngăn chặn các cuộc tấn công spam và từ chối dịch vụ email, người gửi cần hoàn thành một lượng công việc tính toán đáng kể để gửi vô số tin nhắn tràn ngập tài nguyên của người nhận.
Trong White Paper của Bitcoin, Satoshi trực tiếp đề cập đến hệ thống Hashcash của Back như là một phần liên quan đến thuật toán PoW.
“Để triển khai một máy chủ đánh dấu thời gian được phân phối trên cơ sở ngang hàng, chúng tôi cần phải sử dụng hệ thống PoW tương tự như Hashcash của Adam Back, thay vì các bài viết hay báo cáo trên Usenet”.
Thuật toán PoW của Nakamoto đã thiết lập một nền kinh tế khai thác có mức độ cạnh tranh cao. Phần thưởng để giải quyết thuật toán PoW và khai thác một khối mới là một số lượng BTC nhất định.
PoW không chỉ tạo ra một hệ thống giúp mạng lưới hoạt động mà còn bảo vệ chính mạng lưới khỏi những kẻ tấn công.
Nếu một nhóm tấn công muốn thay đổi hoặc đảo ngược các giao dịch trước đó trong blockchain bitcoin, họ sẽ phải thiết lập lại PoW của khối cụ thể đó và tất cả các khối trong chuỗi sau đó.
Ngay cả với phần cứng hiện đại, điều này này về mặt lý thuyết là không thể. Trừ khi những kẻ tấn công kiểm soát đủ nguồn lực để ghi đè lên các nút trong mạng.
Merkle Tree
Giao thức Bitcoin cũng được ảnh hưởng trực tiếp bởi công trình của Tiến sĩ Ralph Merkle, người đã phát minh ra mật mã khóa công khai.
Các chữ ký và cây Merkle được đặt tên theo Merkle. Cây Merkle là một cây hình tượng có chứa các lá, được gắn nhãn bằng chữ ký băm chứa dữ liệu giao dịch. Trong dạng đơn giản nhất, cây Merkle được sử dụng để tổ chức và xác minh dữ liệu lưu trữ đã được chuyển lên mạng lưới.
Như được minh họa trong biểu đồ dưới đây, gốc Merkle là một băm của tất cả các băm của các giao dịch trong một khối cụ thể trong blockchain. Gốc Merkle được bao gồm trong tiêu đề khối, cho phép các nút xác minh bất kỳ giao dịch cụ thể nào đã được mạng chấp nhận bằng cách tải xuống tiêu đề khối và cây Merkle.
Nói một cách đơn giản, gốc Merkle cung cấp một tỷ lệ băm (hash rate) để xác minh tính toàn vẹn của tất cả các giao dịch theo sau. Điều này có nghĩa là một giao dịch duy nhất trong cây Merkle cũng có thể được xác minh bởi toàn bộ mạng lưới, vì vậy gốc Merkle có thể chứa dữ liệu của phần băm cụ thể đó.
Hợp nhất các thành phần quan trọng
Với rất nhiều yếu tố ảnh hưởng quan trọng đóng vai trò khác nhau trong việc tạo ra White Paper chính thức của Bitcoin, rất khó để xác định thành phần nào là quan trọng nhất trong giao thức.
Điểm mấu chốt trong thành công của Satoshi là việc tạo ra một hệ thống thanh toán điện tử hoạt động như hiện nay bằng việc kết hợp các phương pháp và công nghệ khác nhau.
Cointelegraph đã liệt kê một số nhân vật nổi tiếng nhất trong cộng đồng tiền điện tử và blockchain để giúp hiểu rõ hơn về cách mà White Paper Bitcoin đã hình thành thế giới như chúng ta biết ngày nay.
Jameson Lopp, một cypherpunk và kỹ sư phần mềm, nhớ lại lần đầu tiên đọc White Paper của Satoshi và nó đã truyền cảm hứng cho anh ta ở mức độ thực tế.
Đó là khoảng 6 năm trước đây. Tôi tiếp tục nghe về Bitcoin xuất hiện ở nhiều trang tin tức công nghệ khác nhau và có lẽ có lý do để nó không bị tụt hậu. Khi đọc qua White Paper, tôi nhận ra rằng nó thực sự giải quyết được một vấn đề khoa học máy tính cơ bản và sau đó dự án đã thu hút sự chú ý của tôi.
Lopp cũng cho rằng không có thành phần nào trong giao thức Bitcoin được coi là quan trọng hơn những phần khác. Thực tế, là sự kết hợp của các phương pháp khác nhau giúp Bitcoin hoạt động:
Không có một phần riêng lẻ nào mà tôi nghĩ là quan trọng hơn những phần khác. Công trình của Nakamoto không phải là chỉ ra bất kỳ thành phần riêng lẻ nào nổi bật của Bitcoin, mà đúng hơn là cách chúng khớp với nhau để đem lại sự sống cho hệ thống.
Emin Gün Sirer, phó giáo sư ngành Khoa học Máy tính tại Đại học Cornell, cũng có những kỷ niệm tuyệt vời về trải nghiệm đầu tiên của mình đối với White Paper của Bitcoin:
Tôi đọc về White Paper của Bitcoin vào khoảng năm 2010 hoặc cách đó lâu hơn. Nó giống như nụ hôn đầu tiên của bạn, bạn không bao giờ quên. Một tầm nhìn rõ ràng và khao khát thay thế USD đã mãi đau đáu trong tôi.
Gün Sirer tin rằng khả năng của Satoshi kết hợp những ảnh hưởng khác nhau vào một hệ thống tiền điện tử là những gì làm cho White Paper của Bitcoin trở nên khác biệt so với các dự án trước đó:
Họ đã đóng vai trò đáng kể trong việc xây dựng định nghĩa của giao thức. Tuy nhiên, đóng góp cốt lõi nằm trong giao thức đồng thuận dựa trên chuỗi dài nhất hoặc khó nhất, đó là sự đóng góp của Satoshi.
Trong khi White Paper của Bitcoin có thể được coi là một kế hoạch chi tiết cho các loại tiền điện tử ngày nay, những người tiền nhiệm có ảnh hưởng nhất đã tìm cách cải thiện một số thiếu sót ảnh hưởng đến Bitcoin.
Khi được hỏi liệu White Paper của Bitcoin có phải là phương pháp toàn diện nhất, chống lại lừa đảo cho một hệ thống thanh toán blockchain, Gün Sirer thể hiện sự không đồng tình. Như giáo sư giải thích, các dự án như Ethereum đang cố gắng tìm cách cung cấp các cải tiến kỹ thuật cho tác phẩm gốc của Satoshi:
Tất nhiên là không. Satoshi đã bị đánh bại ở mọi góc độ. Ethereum đã nhận ra được tầm nhìn xa hơn qua việc xây dựng các hợp đồng thông minh (Smart Contract).
Vinny Lingham, nhà kinh doanh blockchain và cố vấn ngành, cũng đã cung cấp cho Cointelegraph một số nhận xét sâu sắc về di sản của Bitcoin.
Lingham, người đã thành lập nền tảng thẻ quà tặng kỹ thuật số dựa trên Bitcoin Gyft, cho biết ban đầu anh ta hoài nghi về tiền điện tử trong giai đoạn đầu.
Điều đó dường như đã thay đổi khi anh nhận ra rằng Bitcoin có thể giải quyết các vấn đề gặp phải với công ty, liên quan đến các vấn đề gian lận và bồi thường.
Sự gia tăng ban đầu và suy giảm của Bitcoin ngay lập tức nhắc nhở tôi về cách Internet đã “chết” vào năm 2000. Bằng cách sử dụng cơ sở hạ tầng tại Gyft, chúng tôi có thể cho phép người dùng trao đổi Bitcoin tại hơn 50.000 địa điểm, sử dụng thẻ quà tặng.
Không có cách nào khác để đặt nó, nhưng kết quả là ngoạn mục, và Gyft cuối cùng được bán cho First Data với giá hơn 50 triệu USD. Con đường này đã hoàn toàn thay đổi cuộc sống của tôi và tôi thực sự tin rằng tôi phải mang ơn Bitcoin rất nhiều.
Lingham cũng đồng ý với Lopp và Gün Sirer rằng các dự án như Ethereum đang cố gắng cải thiện và cung cấp các cải tiến kỹ thuật cho hệ thống blockchain gốc của Satoshi. Tuy nhiên, ông cho rằng sản phẩm của Satoshi đã sửa chữa những thiếu sót đối với tất cả các dự án tiền điện tử trước đó và giải quyết vấn đề tạo ra tiền kỹ thuật số một cách hiệu quả.
Bitcoin sẽ như thế nào trong 10 năm tới
Lịch sử hình thành Bitcoin đã chứng tỏ rằng đó là một quá trình không dễ dàng. Những thách thức đã đối mặt trong việc xây dựng tiền điện tử đã định hình những gì tạo nên Bitcoin ngày nay.
Giao thức ban đầu, như được nêu trong White Paper chính thức của Nakamoto, vẫn giữ được tính cơ bản. Tuy nhiên, những tiến bộ công nghệ xung quanh Bitcoin sẽ làm cho Bitcoin trở nên mạnh mẽ hơn trong 10 năm tới.
Lopp chia sẻ với Cointelegraph rằng trong thập kỷ tiếp theo, Bitcoin sẽ trở nên dễ tiếp cận và dễ sử dụng hơn. Các nhà phát triển và kỹ sư phần mềm sẽ tạo ra các ứng dụng khác nhau để cải thiện cách sử dụng Bitcoin và tương tác với blockchain:
Tôi hy vọng rằng các khía cạnh cơ bản của giao thức sẽ vẫn giữ nguyên, nhưng việc triển khai sẽ khác đi rất nhiều khi được phát triển và hệ thống sẽ tiếp tục trở nên phức tạp hơn về mặt kỹ thuật. Nhưng tôi mong rằng trải nghiệm cho người dùng sẽ trở nên dễ dàng hơn khi chúng tôi rút ra nhiều bài học về khía cạnh của Bitcoin.
Giống như công nghệ dựa trên Internet đã được cải thiện qua nhiều năm, người dùng Bitcoin sẽ chỉ cần một vài hiểu biết cơ bản về cách các giao thức hoạt động vì họ sẽ tuân theo hướng dẫn của các ứng dụng.
Gün Sirer có chung một tầm nhìn, cho rằng thập kỷ tiếp theo sẽ chứng kiến một giai đoạn đổi mới trong việc thay đổi các hệ thống chúng ta đang sử dụng ngày nay:
Trong 10 năm nữa, Bitcoin vẫn sẽ giống với hình thức hiện tại nhưng sẽ chỉ còn là một phần phụ. Các hệ thống thực tế mà mọi người sử dụng để giao dịch và thực thi các hợp đồng sẽ không còn giống với ngày nay.
Lingham đã đưa ra một triển vọng được tính toán kỹ hơn cho tương lai của Bitcoin:
Phân cấp rõ ràng là một phần không thể thiếu của tương lai, tuy nhiên cách thực hiện phân cấp vẫn là câu hỏi quan trọng. Rõ ràng, ý thức hệ đã trở nên quan trọng hơn công nghệ trong việc đánh giá Bitcoin, và tôi hoài nghi về kết quả, nhưng sẽ rất vui nếu được chứng minh là sai.
Về sự ổn định tài chính và triển vọng thị trường trong tương lai cho tiền điện tử, mọi thứ đang phát triển tốt hơn. Cointelegraph đã báo cáo vào đầu tháng 10 năm 2018 rằng biến động giá của Bitcoin đã đạt mức thấp nhất trong 17 tháng.
Bằng việc mở đường cho tiền điện tử thách thức các hệ thống tài chính và ngân hàng thông thường, White Paper Bitcoin của Satoshi Nakamoto đã làm nên điều đặc biệt. Vì lý do này, sinh nhật lần thứ 10 của Bitcoin rất đáng được kỷ niệm và không có nghi ngờ rằng nó sẽ tiếp tục được coi là đồng tiền điện tử đầu tiên trên thế giới.
CryptoViet tổng hợp
Trả lời