Vốn đầu tư Mạo hiểm (Venture Capital) là gì?

Trong quá trình kinh doanh và đặc biệt là với các công ty mới thành lập (start-up), tình huống kẹt vốn phát triển thường xuyên xảy ra. Để giải quyết điều này, Venture Capital (VC) trở thành một lựa chọn quan trọng. Vậy, Venture Capital là gì? Trong bài viết này, hãy cùng CryptoViet tìm hiểu mọi khía cạnh liên quan đến Venture Capital.

Venture Capital là gì?

Venture Capital (VC) là một hình thức đầu tư tư nhân (Private Equity) được sử dụng nhằm đầu tư vào các công ty tư nhân có tiềm năng phát triển, với mục tiêu tối ưu hóa giá trị của doanh nghiệp thông qua việc cải thiện cơ cấu tài chính và quản lý hoạt động kinh doanh.

Các công ty mục tiêu của đầu tư mạo hiểm thường có lịch sử hoạt động ngắn, quy mô nhỏ và thường chưa thể tạo nên sự nổi tiếng. Ngoài ra, chúng thường không đủ điều kiện để vay vốn từ ngân hàng truyền thống. Để giảm thiểu rủi ro, các nhà đầu tư thường tham gia vào quản lý hoạt động của công ty mục tiêu và yêu cầu quyền kiểm soát cụ thể. Thậm chí, một số nhà đầu tư thông minh có thể đề nghị sở hữu một số lượng cổ phần đáng kể để dễ dàng theo dõi và điều hành công ty.

Quy trình của một Venture Capital

Các bước đầu tư của một Quỹ Đầu tư Mạo hiểm thường bao gồm:

• Xác định doanh nghiệp mục tiêu
• Tạo giá trị cho doanh nghiệp mục tiêu (bằng cách cung cấp tư vấn chiến lược, quản trị tài chính, và quản lý doanh nghiệp)
• Thoái vốn (thông qua việc niêm yết công ty mục tiêu trên thị trường chứng khoán hoặc IPO, bán cho bên thứ ba, hoặc giải thể doanh nghiệp)

Ở Hoa Kỳ, lĩnh vực đầu tư mạo hiểm đang phát triển mạnh mẽ và hiện nay có gần 100,000 công ty chuyên về lĩnh vực này đang hoạt động. Theo Hiệp hội Đầu tư Mạo hiểm Anh, gần như tất cả trong số 3 triệu người làm việc trong các công ty Anh đều nhận được sự hỗ trợ từ các nguồn vốn đầu tư mạo hiểm. Rất nhiều công ty có thể đã không tồn tại nếu thiếu sự hỗ trợ quý báu từ các nhà đầu tư mạo hiểm, cụ thể là về mặt tài chính và quản lý cho các công ty.”

Các nhà Venture Capital đã làm những gì?

Các công ty đầu tư mạo hiểm thường được thành lập dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn, và chỉ một số ít theo mô hình công ty cổ phần. Công ty trách nhiệm hữu hạn thường linh hoạt hơn trong việc đưa ra các quyết định về đầu tư, so với công ty cổ phần, trong đó các quyết định như vậy thường phải được Hội đồng quản trị hoặc Hội đồng cổ đông thông qua. Các nguồn vốn của các công ty mạo hiểm có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm các nhà đầu tư cá nhân yêu thích hoạt động đầu tư mạo hiểm, ngân hàng, quỹ trợ cấp, quỹ hưu trí, và nhiều nguồn khác.

Các dạng đầu tư của các nhà đầu tư mạo hiểm có thể thuộc một trong các hình thức sau:

• Cung cấp vốn đầu tư cho các doanh nghiệp ở giai đoạn đầu phát triển, chia sẻ lợi nhuận và rủi ro cùng với họ.
• Đầu tư vào các doanh nghiệp lâu đời có ý định cải tiến, đổi mới hoặc đang trong giai đoạn phát triển.
• Đầu tư vào các doanh nghiệp có tiềm năng phát triển lớn và có triển vọng trở thành những người dẫn đầu trong ngành trong tương lai.
• Cứu vớt các doanh nghiệp đang đối mặt với nguy cơ phá sản hoặc gặp nhiều khó khăn.

Sau đó, thông qua kinh nghiệm và mối quan hệ của họ, các nhà đầu tư mạo hiểm có thể hỗ trợ các công ty này trong hoạt động kinh doanh, với hy vọng rằng một ngày nào đó, các công ty này sẽ trở thành các người chơi hàng đầu thực sự trong ngành. Khi đó, số tiền đầu tư ban đầu sẽ được thu về với số lượng lớn hơn nhiều lần.

Trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm, các nhà đầu tư phải chấp nhận việc vốn đầu tư có thể hoàn lại trong vòng quy định từ trung hạn đến dài hạn, thường từ 5 đến 7 năm. Mặc dù họ có thể đầu tư vào bất kỳ lĩnh vực kinh doanh nào, nhưng vốn đầu tư mạo hiểm thường được tập trung vào các lĩnh vực đang phát triển mạnh mẽ nhất trong nền kinh tế, như lĩnh vực công nghệ sinh học, internet, hoặc công nghệ cao.

Vai trò quản lý trong hoạt động của Venture Capital

Vai trò của quản lý rất quan trọng trong hoạt động của Quỹ Đầu tư Mạo Hiểm, bởi vì các nhà đầu tư không chỉ đơn thuần là người cung cấp vốn, mà vai trò của họ còn mở rộng hơn khi họ đóng vai trò tư vấn quản lý và điều hành hoạt động kinh doanh. Theo Hiệp hội Đầu tư Mạo hiểm Anh, khoảng 50% nguồn vốn đầu tư mạo hiểm được sử dụng để mở rộng thị trường, đặc biệt là để giúp các hoạt động kinh doanh hiện tại tăng trưởng và nâng cao tính cạnh tranh của doanh nghiệp. Vì vậy, đối với nhiều công ty, những gì họ cần từ nguồn vốn đầu tư mạo hiểm không chỉ là tiền mặt mà còn là lời khuyên quý báu về quản lý.

Một số tập đoàn nổi tiếng tại Anh hiện nay, như Lastminute.com, National Express Group, Trafficmaster và Whittards of Chelsea, đã được xây dựng từ nguồn vốn đầu tư mạo hiểm. Trong khi ở Mỹ, những cái tên như Apple, Federal Express, Compaq, Sun Microsystems, Intel và Microsoft là những công ty đã từng tích cực tiếp nhận vốn đầu tư mạo hiểm từ thời điểm ban đầu để thúc đẩy sự phát triển của họ.

Mặt trái của đầu tư mạo hiểm

Với sự gia tăng của nguồn vốn đầu tư mạo hiểm, cũng xuất hiện những tranh luận về việc liệu đây có phải chỉ là một hình thức mua rẻ bán đắt, một sự đầu cơ lợi ích. Trong các cuộc thảo luận về đầu tư vào các công ty nhỏ, một số nhà đầu tư mạo hiểm bị buộc tội sử dụng giá thấp để tạo lợi nhuận, không quan tâm đến tương lai của công ty và nhân viên. Các sự cố đầu tư mạo hiểm thất bại cũng là nền tảng cho sự chỉ trích từ những người phản đối hình thức này.

Các nhà đầu tư mạo hiểm thường bảo vệ quan điểm của họ, cho rằng họ hành động không chỉ vì lợi nhuận mà còn vì lợi ích của nền kinh tế. Thiếu nguồn vốn có thể là một rào cản lớn đối với sự phát triển của các công ty, trong khi hệ thống ngân hàng thường không đủ khả năng hỗ trợ vốn. Vì vậy, các công ty thường cần tìm kiếm các nguồn vốn đầu tư khác.

Theo khảo sát của các nhà đầu tư mạo hiểm, đa số các công ty phát triển nhanh chóng sau khi nhận vốn đầu tư mạo hiểm, và con số thất bại và gian lận là rất nhỏ.

Hãy tưởng tượng nếu Bill Gates và Paul Allen không nhận được vốn đầu tư mạo hiểm khi họ phát minh ra phần mềm máy tính cách đây 26 năm. Có lẽ ngày nay, chúng ta không sử dụng các sản phẩm của Microsoft.

Các công ty mới thành lập thường có nhiều ý tưởng kinh doanh sáng tạo, nhưng cần vốn để biến những ý tưởng này thành hiện thực. Các nhà đầu tư mạo hiểm hiểu rằng khi các ý tưởng này thành công, lợi nhuận có thể lớn gấp hàng trăm lần số tiền ban đầu.

Ở Việt Nam, có nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm như Mekong Capital, VinaCapital, IDG Ventures, BankInvest, Prudential, BVIM và nhiều công ty quản lý quỹ khác. Thị trường đầu tư mạo hiểm ở Việt Nam có tiềm năng phát triển mạnh mẽ.

Tổng quan thị trường đầu tư mạo hiểm ở Việt Nam

Quỹ đầu tư mạo hiểm đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam vào năm 1991, và năm 1995 ghi nhận một bước đột phá với 5 quỹ đầu tư mạo hiểm cam kết vốn lên đến 303 triệu USD cho 56 công ty. Hiện nay, Việt Nam có các quỹ mạo hiểm như Mekong Capital, VinaCapital, IDG Ventures, Dragon Capital và trở thành một thị trường hấp dẫn cho đầu tư mạo hiểm.

Tuy hứa hẹn, triển khai quỹ mạo hiểm tại Việt Nam không đơn giản. Thách thức bao gồm thị trường chứng khoán chưa ổn định, chất lượng doanh nghiệp đôi khi không đáp ứng tiêu chuẩn quỹ, môi trường pháp lý còn lạc hậu, hạn chế về tỷ lệ sở hữu nước ngoài, và việc thu hồi vốn không rõ ràng. Các quỹ đầu tư mạo hiểm thường chọn đầu tư vào các doanh nghiệp đã thành công và chứng tỏ uy tín.

Một trong những lĩnh vực đang thu hút quỹ đầu tư mạo hiểm là công nghệ, với các thương vụ đầu tư lớn trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, Việt Nam cần phải nâng cao cơ cấu và chính sách để hỗ trợ sự phát triển của thị trường đầu tư mạo hiểm. Trong bối cảnh cạnh tranh khu vực, Việt Nam cần tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các quỹ đầu tư mạo hiểm và doanh nghiệp công nghệ để thúc đẩy sự phát triển và kết nối với các nhà đầu tư công nghệ quốc tế.

Quá trình thoái vốn của các quỹ Venture Capital

Khi quỹ đầu tư Venture Capital quyết định rút vốn khỏi một doanh nghiệp, có nhiều lý do khác nhau. Điều này có thể xảy ra khi giá trị của doanh nghiệp tăng, khi quỹ cần điều chỉnh danh mục đầu tư, hoặc khi doanh nghiệp đã đạt một sự bão hòa trong ngành. Theo lý thuyết, quỹ có thể thoái vốn qua ba hình thức chính: IPO, bán cổ phần cho nhà đầu tư khác, hoặc bán lại cổ phần cho doanh nghiệp hoặc tổ chức khác. Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc thoái vốn của quỹ VC thường gặp nhiều khó khăn do thị trường chứng khoán chưa phát triển và thời điểm không phải lúc nào cũng thuận lợi cho việc niêm yết công ty. Tìm kiếm các cổ đông hoặc công ty có nhu cầu mua lại cũng không dễ dàng, dẫn đến thời gian đầu tư VC tại Việt Nam thường kéo dài hơn so với các nước khác, thường là khoảng 10 năm thay vì 3-5 năm.

Tiềm năng của thị trường

Việt Nam hiện có khoảng 200 nghìn doanh nghiệp vừa và nhỏ, chiếm tỷ lệ 90% trong tổng số. Đối với các doanh nghiệp nhỏ, việc tiếp cận vốn thường khó khăn do thị trường vốn chưa hoàn thiện và lãi suất cho vay cao. Những công ty mới khởi nghiệp thường thiếu vốn và kinh nghiệm quản lý. Điều này làm cho khả năng thành công và thất bại gần như cân bằng, mặc dù việc lựa chọn doanh nghiệp đầu tư được thực hiện một cách kỹ lưỡng. Các quỹ đầu tư mạo hiểm không chỉ cung cấp vốn mà còn đồng hành với doanh nghiệp để phát triển, cải thiện tài chính, xây dựng chiến lược phát triển và kiểm soát rủi ro.

Đầu tư mạo hiểm có tính đột phá, tạo ra công ty mới và tạo cơ hội việc làm. Điều này giải thích tại sao việc đầu tư mạo hiểm rất quan trọng đối với Việt Nam. Các quỹ đầu tư mạo hiểm cũng nhận thấy sự tiềm năng trong nguồn nhân lực chất lượng cao và lòng cam kết của chính phủ đối với sự phát triển của kinh tế tư nhân ở Việt Nam. Họ cho rằng đây là thời điểm thích hợp để đầu tư vào Việt Nam.

Thực tế đã chứng minh thành công của IDG Ventures tại Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng lên đến 30-40% hàng năm. Theo ông Patric McGovern, Chủ tịch Tập đoàn IDG, quỹ đầu tư mạo hiểm của họ đã đầu tư vào hơn 40 công ty tại Việt Nam và có lợi nhuận tăng gấp khoảng 75 lần.

Giải pháp phát triển thị trường

Việt Nam sở hữu một tài sản quý giá – nguồn nhân lực. Điều này tạo nên một thị trường công nghệ hấp dẫn, cả về khía cạnh phát triển và tiêu dùng. Trong khoảng thời gian hơn 10 năm tới, chuyên gia dự đoán rằng Việt Nam có tiềm năng trở thành trung tâm quan trọng cho sự phát triển công nghệ. Tuy nhiên, đầu tư vào công nghệ luôn tiềm ẩn rủi ro cao, thời gian thu hồi vốn kéo dài, và xác suất thất bại lớn. Do đó, để tạo ra những công ty công nghệ hàng đầu như Google, Facebook ở Mỹ hoặc Vinagame tại Việt Nam, quỹ đầu tư mạo hiểm phải xem xét mọi khía cạnh về pháp lý, công nghệ, và nhân lực, và yêu cầu về lợi nhuận thông thường phải cao gấp 20 lần số vốn đầu tư.

Vốn đầu tư mạo hiểm đóng một vai trò quan trọng trong việc khuyến khích các tổ chức và cá nhân có tinh thần mạo hiểm và sáng tạo tham gia vào quá trình đổi mới công nghệ. Để thu hút các quỹ đầu tư mạo hiểm quốc tế, Chính phủ Việt Nam nên xem xét miễn giảm thuế đối với thu nhập phát sinh khi nhà đầu tư mạo hiểm kết thúc thương vụ. Hơn nữa, cần khuyến khích các nguồn tín dụng khác hỗ trợ hoạt động đầu tư mạo hiểm để tăng nguồn cung cấp vốn trên thị trường.

Bên cạnh việc xây dựng kế hoạch kinh doanh và ý tưởng kinh doanh xuất sắc, các doanh nghiệp Việt Nam cũng cần tăng cường minh bạch về tài chính, hoàn thiện hệ thống kế toán phù hợp với chuẩn mực quốc tế và khuyến khích thanh toán không sử dụng tiền mặt. Họ cũng cần tạo mối liên kết chặt chẽ với các tổ chức tài chính và doanh nghiệp trong ngành để tạo sự tin tưởng cho nhà đầu tư.

Hơn nữa, Chính phủ nên xem xét việc thành lập một cơ quan quản lý riêng cho hoạt động đầu tư vốn mạo hiểm và xem xét việc ban hành một đạo luật riêng cho lĩnh vực này. Việc thành lập Hiệp hội các nhà đầu tư vốn mạo hiểm Việt Nam cũng sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của thị trường này.

Một số quỹ Venture Capital tiêu biểu

• Công ty Quản lý quỹ Mekong Capital: Mekong Capital thành lập vào năm 2001 và quản lý ba quỹ con, bao gồm Mekong Enterprise Fund (thành lập năm 2002), Mekong Enterprise Fund II (thành lập năm 2006), và Quỹ Vietnam Azalea Fund (thành lập năm 2007). Tổng vốn đầu tư của ba quỹ này lên đến 168,5 triệu USD. Mekong Capital đã thoái vốn ở nhiều công ty như Công ty cổ phần Phát triển đô thị Kinh Bắc, Công ty cổ phần Nhựa Tân Đại Hưng, Công ty cổ phần Chế biến gỗ Đức Thành, và Công ty cổ phần Sài Gòn Gas. Hiện tại, Mekong Capital đang đầu tư vào các doanh nghiệp như Công ty cổ phần Thực phẩm Masan, Công ty cổ phần Hàng gia dụng Quốc tế, Công ty cổ phần Đầu tư – Kinh doanh nhà Intresco, Công ty cổ phần Vàng bạc Đá quý Phú Nhuận, và nhiều công ty khác.
• Quỹ IDG Ventures Vietnam: Đây là quỹ đầu tư mạo hiểm đầu tiên về công nghệ tại Việt Nam, quản lý số vốn 100 triệu USD. IDG Ventures Vietnam đầu tư vào nhiều công ty, bao gồm Công ty Giải pháp phần mềm Hòa Bình, Công ty Phần mềm iSphere, Công ty VinaGame, Navigos Group, Công ty cổ phần Dịch vụ giải pháp không dây, VC Corporation, CyVee.com, Công ty cổ phần Tài Việt, MJ Group, và nhiều doanh nghiệp khác.
• Vina Capital: Vina Capital hiện có 4 quỹ đầu tư tại Việt Nam, bao gồm Quỹ đầu tư cơ sở hạ tầng (2007), Vietnam Opportunity Fund (VOF), VinaLand (2006), và DFJ Vina Capital L.P (2006), với tổng vốn trên 1 tỷ USD. Quỹ Đầu tư VinaCapital đầu tư vào nhiều công ty như Phở 24, Công ty mobizCom, Công ty cổ phần Kỹ thuật điện Toàn Cầu, và Công ty cổ phần Khoan và Dịch vụ dầu khí. Họ cũng đã thoái vốn khỏi nhiều dự án khác như Công ty cổ phần Công nghiệp Thương mại Masan và khách sạn Hilton Hanoi Opera.

• Quỹ đầu tư Dragon Capital: Dragon Capital của Anh là một trong những quỹ lớn nhất và có nhiều kinh nghiệm nhất tại Việt Nam, thành lập từ năm 1994. Họ quản lý nhiều quỹ thành viên như VEIL, VGF, VDeF, VPF và VRI, với tổng tài sản lên đến 1,3 tỷ USD. Dragon Capital đã đầu tư khoảng 100 triệu USD vào hơn 40 thương vụ đầu tư với các doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là các doanh nghiệp đã niêm yết trên thị trường chứng khoán và có tiềm năng phát triển ổn định.

Lời kết

Qua những thông tin trên, bạn đọc đã khám phá sâu hơn về thế giới của Venture Capital (VC) và vai trò quan trọng của nó trong việc hỗ trợ sự phát triển của các doanh nghiệp, đặc biệt là các start-up. VC không chỉ đóng vai trò cung cấp vốn tài chính, mà còn là nguồn hỗ trợ chiến lược, kiến thức, và mạng lưới quan hệ quý báu.

Việt Nam, với tiềm năng và nguồn nhân lực vô cùng đa dạng, đang từng bước trở thành một địa điểm hấp dẫn cho các nhà đầu tư VC quốc tế. Tuy nhiên, để phát triển mạnh mẽ hơn thị trường VC tại đây, chúng ta cần thúc đẩy các biện pháp khuyến khích, bao gồm miễn giảm thuế và cung cấp môi trường pháp lý thuận lợi. Điều này sẽ giúp thu hút thêm các quỹ đầu tư và tài trợ cho các dự án đầy triển vọng.

Chính phương thức linh hoạt và sự đam mê của các doanh nhân và nhà đầu tư Venture Capital đang giúp biến các ý tưởng sáng tạo thành hiện thực và thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế toàn cầu. Sự hợp tác giữa các startup và VC đang mở ra một tương lai tươi sáng, nơi những ý tưởng mới mẻ có thể trỗi dậy và định hình thế giới mà mọi người sống.

Cảm ơn bạn đã theo dõi và hãy tiếp tục khám phá thêm về những chủ đề thú vị khác trên CryptoViet nhé.

Chia sẻ