Mô hình Ponzi là gì? Mô hình Kim Tự Tháp là gì?

Phần lớn các cá nhân đầu tư vào Bitcoin thường quan tâm đến 2 vấn đề: lợi nhuận mà họ có thể thu về từ khoản đầu tư ban đầu và mức độ rủi ro khi thực hiện khoản đầu tư đó. Tuy nhiên, mỗi khoản đầu tư đều có mức độ rủi ro nhất định, và đối với các khoản đầu tư vào các mô hình Ponzi hay Kim tự tháp bất hợp pháp, mức độ rủi ro này sẽ cao hơn nhiều so với kỳ vọng. Do đó, việc hiểu rõ về bản chất và cách thức hoạt động của các mô hình này là vô cùng cần thiết. Trong bài viết dưới đây, hãy cùng CryptoViet tìm hiểu về mô hình Ponzi là gì?, mô hình Kim Tự Tháp là gì?, và liệu đầu tư Bitcoin có được coi là một hình thức của Kim Tự Tháp hay không.

Mô hình Ponzi là gì?

Mô hình Ponzi là một hình thức lừa đảo tài chính, trong đó các nhà đầu tư sẽ được hứa hẹn nhận được lợi nhuận cao trong một khoảng thời gian ngắn bằng cách đầu tư tiền của họ vào một sản phẩm hoặc dịch vụ nào đó. Tuy nhiên, thực tế là tiền đầu tư của những người mới tham gia sẽ được sử dụng để trả lợi nhuận cho các nhà đầu tư cũ hơn.

Mô hình Ponzi được đặt tên theo Charles Ponzi, một kẻ lừa đảo người Ý sinh sống tại Hoa Kỳ vào đầu thế kỷ 20. Ông ta đã đưa ra một kế hoạch lừa đảo tài chính đơn giản nhưng hiệu quả, hứa hẹn trả lợi nhuận cao cho những người đầu tư bằng cách mua và bán các phiếu chứng khoán nước ngoài.

Tuy nhiên, thực tế là Charles Ponzi không thực hiện bất kỳ giao dịch nào và chỉ sử dụng tiền đầu tư của những người mới tham gia để trả lợi nhuận cho các nhà đầu tư cũ hơn. Sự lừa đảo của ông ta sớm bị phát hiện và mô hình Ponzi đã trở thành một thuật ngữ để chỉ một hình thức lừa đảo tài chính tương tự.

Dấu hiệu nhận biết mô hình Ponzi

Mô hình Ponzi đã tồn tại gần 100 năm và mỗi năm trên thế giới, nhiều nhà đầu tư đã trở thành nạn nhân của mô hình này. Điều này cũng đang diễn ra tại Việt Nam khi nó đánh vào tâm lý của hầu hết các nhà đầu tư. Ponzi càng ngày càng biến tướng và sử dụng những thủ đoạn tinh vi hơn để lừa đảo. Tuy nhiên, dù có thiên biến vạn hóa đến đâu, thì Ponzi vẫn có những đặc điểm nhất định như:

• Cam kết lợi nhuận vượt trội: Nhà đầu tư được hứa lợi nhuận cao hơn so với các khoản đầu tư khác. Điều này thường không có cơ sở thực tế và là một trong những dấu hiệu đáng ngờ của mô hình Ponzi.
• Thiếu thông tin và giải thích rõ ràng về sản phẩm hoặc dịch vụ: Tổ chức hoặc cá nhân sử dụng mô hình Ponzi thường không cung cấp đầy đủ thông tin về sản phẩm hoặc dịch vụ. Thông tin này thường được giải thích một cách phức tạp và khó hiểu.
• Khó rút tiền: Một trong những đặc điểm của mô hình Ponzi là những điều khoản gây khó khăn trong việc rút tiền khỏi hệ thống. Nhà đầu tư có thể gặp khó khăn khi muốn rút tiền hoặc bị giới hạn số tiền có thể rút hàng tháng.
• Các nhà đầu tư kêu gọi nhau: Mô hình Ponzi thường được lan truyền thông qua mối quan hệ của các nhà đầu tư với nhau, chứ không phải thông qua các kênh thông tin chính thống. Các nhà đầu tư thường được khuyến khích kêu gọi người thân hoặc bạn bè tham gia vào hệ thống.
• Thiếu sự minh bạch và kiểm soát: Tổ chức hoặc cá nhân sử dụng mô hình Ponzi thường không có sự minh bạch trong việc quản lý tiền của nhà đầu tư. Các hoạt động của họ thường không được kiểm soát bởi các cơ quan chính phủ hoặc tổ chức độc lập nào.

Cách thức hoạt động của Ponzi

Một Ponzi Scheme thường sẽ hoạt động theo cách như sau:

Kẻ lừa đảo sẽ khởi đầu mô hình bằng cách quảng cáo cho cơ hội đầu tư, trong đó người tham gia phải đóng góp một khoản tiền nhất định, ví dụ $1000. Người này sẽ được hứa trả lại toàn bộ số tiền đầu tư kèm theo một khoản lãi suất hấp dẫn sau một thời gian đầu tư cụ thể, ví dụ 10% sau 90 ngày.

Khi nhà đầu tư đầu tiên tham gia, kẻ lừa đảo sẽ sử dụng tiền của các nhà đầu tư tiếp theo để trả lại cho người đầu tiên. Khi có nhiều người tham gia hơn, kẻ lừa đảo sẽ tiếp tục lấy tiền từ những người mới đóng góp để trả lại cho những người đã đầu tư trước đó, đồng thời còn giữ một phần lợi nhuận cho chính họ. Kẻ lừa đảo cố gắng thuyết phục các nhà đầu tư đầu tiên tái đầu tư hoặc giới thiệu thêm người khác tham gia để tăng thu nhập.

Khi hệ thống phát triển và ngày càng có nhiều người tham gia, kẻ lừa đảo sẽ cần tìm kiếm thêm những nhà đầu tư mới để có thể chi trả cho những nhà đầu tư đến sớm và duy trì hệ thống.

Cuối cùng, khi hệ thống không thể duy trì được nữa, kẻ lừa đảo sẽ hoặc bị bắt hoặc biến mất với số tiền thu được từ các nhà đầu tư, và các nhà đầu tư sẽ mất tiền của mình.

Mô hình kim tự tháp là gì?

Mô hình kim tự tháp là một hình thức lừa đảo tài chính, trong đó những người mới tham gia được kêu gọi đầu tư tiền vào một dự án hoặc sản phẩm nào đó. Người này được hứa hẹn một khoản lợi nhuận rất lớn trong một thời gian ngắn, thường là bằng cách mời thêm những người khác tham gia đầu tư tiền vào dự án đó. Những người tham gia sớm nhận được lợi nhuận, được trả từ tiền đầu tư của những người mới tham gia sau đó. Mô hình này sẽ tiếp tục lặp đi lặp lại cho đến khi không còn đủ người mới tham gia hoặc cho đến khi tên gọi “kim tự tháp” được nhìn thấy rõ ràng – số lượng người cần kêu gọi trở nên quá lớn để tiếp tục duy trì hệ thống và đầu tư của những người sau sẽ không đủ để trả lợi nhuận cho những người trước. Khi đó, những người đầu tư cuối cùng sẽ mất tiền và mô hình sẽ sụp đổ. Mô hình kim tự tháp thường được coi là một hình thức lừa đảo và bị các cơ quan chức năng cấm và truy tố.

Hầu hết các mô hình kim tự tháp không cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ nào, mà chỉ duy trì bằng cách tiếp nhận tiền từ người mới tham gia. Tuy nhiên, có một số mô hình kim tự tháp được giới thiệu như các công ty “tiếp thị đa cấp” (multi-level marketing – MLM) bán các sản phẩm và dịch vụ hợp pháp. Tuy nhiên, một số công ty MLM có thể sử dụng mô hình kim tự tháp, nhưng không phải tất cả các công ty MLM đều là lừa đảo. Chính vì vậy, cần cẩn trọng và tìm hiểu kỹ trước khi quyết định đầu tư vào bất kỳ công ty MLM nào.

So sánh Ponzi Scheme và Kim Tự Tháp

Điểm chung

• Cả hai mô hình này đều là những hình thức lừa đảo, tuyên truyền cho các nhà đầu tư về lợi nhuận cao hơn bình thường.
• Cả hai đều phải thu hút dòng tiền liên tục từ các nhà đầu tư mới để có thể duy trì hoạt động và hoàn thành các cam kết.
• Thông thường, cả hai đều không cung cấp bất kỳ sản phẩm hoặc dịch vụ hữu ích nào.

Sự khác biệt

• Ponzi Scheme thường được giới thiệu là dịch vụ quản lý đầu tư, trong đó người tham gia tin rằng lợi nhuận họ nhận được là kết quả có được từ các khoản đầu tư hợp pháp. Tuy nhiên, kẻ lừa đảo thực chất là lấy tiền của người mới đầu tư để trả cho những người đầu tiên tham gia.
• Trong khi đó, mô hình kim tự tháp dựa trên hệ thống marketing mạng lưới và yêu cầu người tham gia tuyển thêm người mới vào hệ thống để kiếm tiền. Mỗi thành viên sẽ nhận được một khoản hoa hồng trước khi toàn bộ số tiền còn lại được chuyển dần lên đỉnh kim tự tháp. Mặc dù mô hình này cũng có thể dẫn đến việc lừa đảo, nhưng nó khác với Ponzi Scheme vì người tham gia thực sự có cơ hội kiếm tiền bằng cách bán sản phẩm hoặc dịch vụ của công ty MLM cho khách hàng.

Cách để phòng tránh cạm bẫy Ponzi và Kim Tự Tháp

Để phòng tránh rơi vào cạm bẫy của Ponzi và Kim Tự Tháp, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau đây:

• Tìm hiểu kỹ về công ty hoặc chương trình đầu tư trước khi tham gia, đảm bảo rằng nó hoạt động hợp pháp và có đủ thông tin rõ ràng và minh bạch.
• Không đầu tư vào những chương trình hoặc công ty không cung cấp bất kỳ sản phẩm hoặc dịch vụ nào.
• Không đầu tư vào những chương trình hoặc công ty có lời hứa về lợi nhuận quá cao so với thị trường hoặc quá nhanh chóng.
• Luôn giữ đầu óc tỉnh táo và không bị lôi cuốn bởi những lời quảng cáo lôi cuốn và đầy hứa hẹn.
• Nếu bạn không chắc chắn về tính hợp pháp của một chương trình đầu tư hoặc công ty, hãy tìm kiếm sự tư vấn từ chuyên gia tài chính độc lập hoặc luật sư trước khi đầu tư.
• Cẩn trọng với việc giới thiệu cho người khác tham gia vào một chương trình đầu tư hoặc công ty mà bạn không hiểu rõ hoặc không chắc chắn về tính hợp pháp của nó.
• Luôn tự đánh giá lại những quyết định của mình và không nên đầu tư quá nhiều vào một chương trình hoặc công ty duy nhất.

Bitcoin có phải một mô hình kim tự tháp không?

Đa cấp tiền ảo là gì?

Đa cấp tiền ảo là một mô hình kinh doanh đa cấp (MLM) sử dụng tiền điện tử hoặc tiền ảo như Bitcoin để bán sản phẩm hoặc dịch vụ cho người tiêu dùng thông qua việc tuyển thành viên mới. Các thành viên trong mạng lưới có thể kiếm tiền từ hoa hồng dựa trên mức độ hoạt động và số lượng người họ giới thiệu vào hệ thống.

Tuy nhiên, không phải tất cả các đa cấp tiền ảo đều là hợp pháp và nhiều trường hợp đã được coi là lừa đảo. Các nhà đầu tư nên cẩn trọng và nghiên cứu kỹ trước khi quyết định tham gia bất kỳ đa cấp tiền ảo nào để tránh mất tiền của mình.

Bitcoin có phải là một dạng đa cấp không?

Bitcoin không phải là một dạng đa cấp. Bitcoin là một loại tiền tệ kỹ thuật số hoạt động trên một mạng lưới phân cấp (decentralized), không có bên trung gian nào tham gia trong quá trình giao dịch. Không có sự tuyển dụng người mới hoặc lợi nhuận được hứa hẹn cho những người giới thiệu người khác tham gia vào hệ thống, điều này là khác biệt với mô hình đa cấp.

Tuy nhiên, có thể một số dự án huy động vốn và phát hành đồng tiền ảo đa cấp của họ có sử dụng Bitcoin. Ngoài ra, một số doanh nghiệp có thể sử dụng Bitcoin như một công cụ để vận hành hệ thống của họ, dù vậy, điều này không có nghĩa rằng Bitcoin là một hình thức đa cấp.

Tại sao đa cấp tiền ảo, Ponzi và Kim Tự Tháp có thể hoành hành tại Việt Nam?

Đa cấp tiền ảo, Ponzi và Kim Tự Tháp là những hình thức lừa đảo tài chính đang gây ra rất nhiều vấn đề và thiệt hại cho cộng đồng trên toàn thế giới. Tuy nhiên, tại Việt Nam, những hình thức này vẫn có thể hoành hành được một phần là do một số nguyên nhân sau đây:

• Thiếu kiểm soát: Việc kiểm soát các hoạt động tài chính trên mạng vẫn còn khá kém tại Việt Nam. Điều này tạo điều kiện cho các đối tượng lừa đảo tài chính hoạt động một cách tự do và khó bị phát hiện.
• Khả năng kiếm tiền nhanh: Trong một nền kinh tế phát triển chậm, nhiều người dân tìm kiếm cơ hội để kiếm tiền nhanh. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho các đối tượng lừa đảo tài chính để tuyên truyền về các hình thức đầu tư có lợi nhanh chóng.
• Thiếu nhận thức về rủi ro tài chính: Nhiều người dân tại Việt Nam vẫn chưa đủ nhận thức về rủi ro trong các hoạt động đầu tư và tài chính. Do đó, họ dễ dàng tin vào các lời quảng cáo về các hình thức đầu tư hấp dẫn như đa cấp tiền ảo, Ponzi và Kim Tự Tháp.
• Thực hiện quản lý tài chính cá nhân không tốt: Một số người dân Việt Nam chưa có thói quen quản lý tài chính cá nhân và đầu tư một cách chặt chẽ và hiệu quả. Do đó, họ dễ dàng trở thành nạn nhân của các hoạt động lừa đảo tài chính.

Việc đa cấp tiền ảo, Ponzi và Kim Tự Tháp hoành hành tại Việt Nam đòi hỏi sự quan tâm và hành động từ các cơ quan chức năng và cả cộng đồng để tăng cường kiểm soát, nâng cao nhận thức về tài chính và đầu tư, và thúc đẩy thói quen quản lý tài chính cá nhân tốt hơn.

Lời kết

Trên đây là những thông tin về Mô hình Ponzi và Kim Tư Tháp, cùng các vấn đề liên quan đến đầu tư tiền ảo tại Việt Nam. Việc tìm hiểu kỹ về dự án, thị trường và đưa ra quyết định đầu tư thận trọng sẽ giúp chúng ta tránh được những tổn thất về tài chính và tránh rơi vào các chiêu trò lừa đảo. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, hãy tìm kiếm thông tin từ các nguồn đáng tin cậy hoặc tìm tư vấn từ các chuyên gia về tiền điện tử. Chúc bạn thành công và an toàn trong việc đầu tư.

Chia sẻ

CryptoViet tổng hợp